“Balkanlarda Türkçe Öğretimi ve Türkoloji Uluslararası Sempozyumu” Tiran New York Üniversitesi (UNYT) ev sahipliğinde Balkan Araştırmaları Merkezi, üniversiteler ve ilişkili kurumlarla iş birliği içinde 07-09 Eylül 2022 tarihleri arasında gerçekleştirildi.
Sempozyum ortakları İstanbul Üniversitesi-Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Tiran Üniversitesi-Yabancı Diller Fakültesi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi-Eğitim Bilimleri Fakültesi, Trakya Üniversitesi-Balkan Araştırma Enstitüsü, Gaziantep Üniversitesi-Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi, Uluslararası Balkan Üniversitesi-Türkçe Öğretmenliği Bölümü yönetici ve bilim insanlarıyla sempozyumda yerlerini almışlardır.
Sempozyumu destekleyen kuruluşlardan T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu, Türk İş birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı, Yunus Emre Enstitüsü, Türk Tarih Kurumu, Türk Hava Yolları, Air Albania yönetici veya temsilcileriyle hazır bulunmuşlardır.
Yoğun bir ilgi gören sempozyuma; Türkiye, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Kosova, Sırbistan, Hırvatistan, Yunanistan, Bosna Hersek, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kırgızistan, Özbekistan ve Azerbaycan’dan tam metin hâlinde 118 bildiri gönderildi. Bu bildiriler hakem heyeti tarafından titizlikle incelendikten sonra Balkan ülkelerinden on dokuz (19), Türk Cumhuriyeti ülkelerinden iki (2), Türkiye’den otuz beş (35) olmak üzere toplamda elli altı (56) bildiri sözlü sunum için kabul edildi. Bildirisi kabul edilenlerden 11 bildiri sahibi çeşitli sebeplerden dolayı sempozyuma katılamayınca toplamda 45 bildiri sempozyumda bildiri sahipleri akademisyenler tarafından sunuldu ve müzakere edildi.
Türkçe öğretimi ve Türk dili edebiyatı alanlarında Balkanlara yönelik olarak çalışan bilim insanlarını bir araya getirerek Balkanlarda Türkçe öğretimi ve Türkoloji alanlarındaki temel güncel sorunları tespit etmek, bu sorunlara çözüm önerileri sunmak, Türkçe öğretimi ve Türkoloji çalışmaları üzerine bilimsel araştırmaları değerlendirmek, Balkanlarda Türk edebiyatı: eserler, yayınlar, kişiler üzerine henüz üzerinde çalışma yapılmamış konuları ortaya çıkarmak, kısacası bu alanların geçmişini ve bugününü eleştirel bir bakışla değerlendirmek ve gelecekte yapılabilecek çalışmalara ışık tutmak amacıyla düzenlenen sempozyumda iki gün boyunca 07 Eylülde iki, 08 Eylülde üç ayrı salonda sekiz oturum olmak üzere toplamda on oturum yapıldı. Ayrıca açılış programından sonra “Geçmişten Günümüze Balkanlarda Türkçe” ve “Anma Oturumu: Balkanlarda Türkoloji’nin Kurucuları” adlı iki panel gerçekleştirildi. Sempozyumun birinci gününde “Monografiler, Sözlükler, Arnavutçada Türk Edebiyatı konulu bir kitap sergisi düzenlendi.
Sempozyumun açılış töreninde T.C. Tiran Büyükelçisi Tayyar Kağan ATAY, Türkiye Maarif Vakfı Başkan Vekili Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ, Tiran New York Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Erkan ERDEMİR, Arnavutluk Millî Eğitim Bakan Yardımcısı Mrs. Albana TOLE, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurum Başkanı Prof. Dr. Muhammed HEKİMOĞLU, İstanbul Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mahmut AK, Gaziantep Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Arif ÖZAYDIN, Türk Alman Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Cemal YILDIZ, İstanbul Medeniyet Üniversitesi rektör yardımcısı Prof. Dr. Yaşar BÜLBÜL, Tiran Üniversitesi Yabancı Diller Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Esmeralda KROMİDHA, Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. İbrahim GÜLTEKİN, TMV Tiran New York Üniversitesi Balkan Araştırmaları Merkezi Müdürü, Doç. Dr. Lindita XHANARİ LATİFİ sempozyumun düzenlenme amacı, Balkanlarda Türkçe öğretimi ve Türkoloji alanı için önemi hakkında konuşmalarını yaptılar. Ardından TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Leyla KARAHAN’ın başkanlığında “Geçmişten Günümüze Balkanlarda Türkçe” konulu açılış paneline Prof. Dr. Mustafa İSEN, Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hayati DEVELİ konuşmalarıyla katıldılar. Rahatsızlığı sebebiyle sempozyuma iştirak edemeyen Zagreb Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ekrem ČAUŠEVİĆ’in gönderdiği yazılı bildiri okundu. Panelde Prof. Dr. Mustafa İSEN geçmişten günümüze Balkanlarda Türkçenin önemini vurguladı. Türkoloji alanında yapılacak çalışmaların ve araştırmaların Balkan ülkelerinin tarihi, kültürü, dili, edebiyatı, sanatı vb. konularına ışık tutacağını ve temel metinlerin, belgelerin çoğunlukla Türkçe olması hasebiyle bu çalışmaların yapılabilmesi için Türkçenin çok iyi bilinmesi gerektiğini ve Türkoloji bölümlerinin işlevine dikkat çekti. Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN, “Balkanlarda Gönül Dili Türkçe” başlıklı konuşmasında, Türkçenin Balkanlarda hemen hemen bütün dillere çok sayıda kelime verdiğini bu şekilde Türkçenin Balkan halkları arasında dilleri vasıtasıyla ortak bir kültür oluşturduğunu kaydetti. Prof. Dr. Hayati DEVELİ ise Balkanlarda Türkçe öğretiminin kapsamını ve önemini vurguladığı konuşmasında Balkan halklarının Türkçe öğrenimine gösterdiği rağbetin çok iyi değerlendirilmesi gerektiğini ve hedef kitleye göre materyal, yeni yaklaşım ve metotların geliştirilmesi hususuna değindi.
Sempozyumun “Balkanlarda Türkolojinin Kurucuları” konulu Anma Oturumu, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa BALCI’nın başkanlığında gerçekleştirildi. Bu oturumda Prof. Dr. Behixhudin SHEHAPİ, Belgrad Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tarık DURAN ve Tiran New York Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Lindita XHANARİ LATİFİ Balkanlarda Türkoloji alanında çalışmalar yapan Türkologlar hakkında bilgi verdiler.
Panel oturumlarından sonra Arnavutçada Türk edebiyatı, sözlükler ve monografiler ile Arnavutluk’taki yayınevleri tarafından TEDA Projesi kapsamında Türkçeden Arnavutçaya çevrilerek yayımlanan 400 eserin yer aldığı Kitap Sergisi düzenlendi ve bu esnada yayınevi yöneticisinin takdim konuşmaları dinlendi. Beraberinde çeşitli fikir alışverişlerinde bulunuldu.
Panel, Kitap Sergisi ve Anma Oturumunun ardından 5 oturumun Yabancılara Türkçe Öğretimi üzerine diğer 5 oturumun da Türkoloji üzerine olduğu sempozyum oturumlarına geçildi.
Prof. Dr. Deniz MELANLIOĞLU’nun yönettiği Balkanlarda Türkçe Eğitimi ve Öğretimi adlı 1. Oturumda metinlerde Türkçe öğretimi, dil ihtiyaç analizleri, öğreticilerin iletişim ve öğretim dilleri ile lisansüstü tezler ele alındı.
Prof. Dr. Hayati DEVELİ’nin yönettiği Balkanlarda Türkoloji Çalışmaları adlı 2. Oturumda Türkçeye katkı sağlayan eşraf aileler, Sultan I. Selim’in felek redifli şiiri, Balıklağu kale adı etimolojisi ile gayrimüslim okullarda Türkçe öğretimi ele alındı.
Doç. Dr. Yakup YILMAZ’ın yönettiği Balkanlarda Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Çalışmaları adlı 3A. Oturumda öğretim programları, Slovenya’da Türkçe öğretimi, etkileşimli kitap okuma tasarımı ile Türkçe-Arnavutça arasındaki yalancı eşdeğerliği olan kelimeler ele alındı.
Prof. Dr. Mustafa BALCI’nın yönettiği Balkanlarda Türkoloji çalışmaları adlı 3B. Oturumda Şemseddin Sami, Arnavutçada Türkçe alıntılar ve atasözleri ile mübadelenin Türklere etkisi ele alındı.
Prof. Dr. Ayşe İLKER’in yönettiği Balkanlarda Türkçe Yayınlar ve Edebiyat adlı 3C. Oturumda Balkan Türkolojisine Bursa’dan bir katkı, Sesler dergisinde Azerbaycan Türk edebiyatı, Starova’nın romanında göç konusu, Fettah Efendi’nin söz varlığı ile Kemal Čopra’da Türkizmler ele alındı.
Doç. Dr. Ahmet KOÇAK’ın yönettiği Balkanlarda Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Çalışmaları adlı 4A. Oturumda Balkan ülkelerinde çeşitli seviye ve okullarda verilen Türkçe derslerinin yeterlilikleri ve tarihi ele alındı.
Prof. Dr. Hatice ŞAHİN’in yönettiği Balkanlarda Türkçe yayınlar ve Edebiyat adlı 4B. Oturumda Balkan ülkelerinde yayımlanan kitapların çocuğa göreliği, Şecaettin Koka’da kadın, masallar ve masallardaki iyilik teması ile dizilerde kültürel öğeler ele alındı.
Prof. Dr. Cemal YLDIZ’ın yönettiği Balkanlarda Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Çalışmaları adlı 5A. Oturumda Balkan ülkelerinde yer alan Türkoloji bölümleri için lisans programı önerisi, dil ve millî eğitim algısı, Türkoloji bölümlerinde kullanılan ders kitapları ve özel gruplara Türkçe öğretilmesi konuları ele alındı.
Prof. Dr. Doç. Dr. Mehmet Emre ÇELİK’in yönettiği Balkanlarda Kültürel Diplomasi adlı 5B. Oturumda Balkan ülkelerinde Türkçe öğretiminin diplomasi bağlamında Türkiye’ye yansıması, Türkçe öğretim yöntemleri, Türkçe öğretim politikası ile Başkanlarda Türkçe öğretim faaliyetleri diplomatik yönüyle ele alındı.
Prof. Dr. Gencay ZAVOTÇU’nun yönettiği Balkanlarda Kültür Zenginliği adlı 5C. Oturumda Balkanton ve Türkçe plaklar, Boşnakçada yer alan kahveyle ilgili Türkizmler, Sırpçada yer olan ortak yemek adları ve kökenleri ile Anadolu ve Balkanlarda göz hastalıklarıyla ilgili otacılık uygulamaları ele alındı.
Türk-Alman Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cemal YILDIZ’ın başkanlığındaki Kapanış ve Değerlendirme Oturumda ise Yüksek Kurum Başkanımız Prof. Dr. Muhammet HEKİMOĞLU ile Bilim Kurulu Üyemiz Bursa Uludağ Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hatice ŞAHİN, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yakup YILMAZ ve Kuzey Makedonya Kültür Bakanlığından Prof. Dr. Behixhudin SHEHAPI sempozyum hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Kapanış ve Değerlendirme oturumlarında Prof. Dr. Cemal YILDIZ başkanlığında sempozyum sonuçları ortaya kondu. Prof. Dr. Cemal YILDIZ, sempozyumun Balkanlar üzerine sınırlandırılmış olmasının önemine değindi. Konunun edebiyat, kültür, tarih, Türkçenin yabancı dil, ana dili ve iki dillilik kapsamında dil eğitiminin bütün boyutlarıyla ele alınmasının çok kıymetli olduğunu dile getirdi. Prof. Dr. Behixhudin SHEHAPI Türkçenin Balkanlardaki önemi ve değeri üzerine konuşmalarını, Prof. Dr. Muhammed HEKİMOĞLU’nun Türkoloji ve Türkçe üzerine yapılacak her çalışmanın Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından destekleneceği sözleri izledi. Ardından Prof. Dr. Hatice ŞAHİN Türkoloji bildirileri hakkında toparlayıcı bilgiler sundu. Prof. Dr. Hatice ŞAHİN konuşmasında Türkoloji alanında sunulan bildirilerin bir kısmının Türk dilinin Balkan dillerine etkisi üzerine yoğunlaşırken eski Türk edebiyatı, Balkanlarda çağdaş Türk edebiyatı ve Halk edebiyatı ile ilgili bildiriler de olduğunu ifade etti. Eski Türk edebiyatı ile ilgili bildirileri, Balkan coğrafyasında yetişen sanatkârların bu coğrafyada yaşarken Türk edebiyatına etkileri ve genel anlamda Türk edebiyatına etkileri ve katkıları şeklinde bakış açısı olarak iki kanaldan değerlendirmek gerektiğini ifade etti. Ayrıca bu bildirilerin Türk edebiyatını zenginleştirip şekillendirmesi bakımından da rolleri üzerinde fikirler oluşturduğunu söyledi. Sadece şairlerin ve yazarların değil aynı zamanda onları destekleyen bazı unsurların da vurgulandığını bu sebeple sözü edilen bildirilerin son derece değerli olduğunu belirtti. Şahin, konuşmasında Balkanlarda Türk dili ve edebiyatı üzerine Türkiye’de yapılan çalışmaların daha fazla değerlendirilmesi hususunu delegelerden gelen bir öneri olarak sundu. Türkçenin Balkan coğrafyasında tarihî derinliğe sahip olduğunu dile getiren konuşmacı bu ülkelerde Türkçenin etkisinin birleştirici özelliğine vurgu yaparak Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN’in bildirilerinde ifade ettiği gibi gönül dili Türkçenin ve Türkçe öğretiminin oldukça önemli olduğunu ifade etti. Çünkü Türkçe öğretimi ve Türkoloji çalışmalarının bu coğrafya için aynı zamanda kendi tarihlerini, kültürlerini, sanatlarını ve diğer hususları bilmek, tanımak ve öğrenmek anlamına geldiğini dolayısıyla Türkçe öğretiminin ve Türkoloji bölümlerinin güçlendirilip geliştirilmesi gerektiğini söyledi. Bu sempozyum vasıtasıyla ayrı çalışma alanları olmasına rağmen Türkçe öğretimi ve Türkoloji alanlarının birbiriyle ilişkisinin görülmüş olduğunu da ifade eden Şahin, sempozyum sonuçlarının alana önemli katkı sağlayacağına olan kanaatleri ile konuşmasını tamamladı.
Doç. Dr. Yakup YILMAZ sempozyum bildirilerinin Türkçe öğretimi ve Türkoloji alanları bakımından dengeli bir dağılıma sahip olduğunu söyledi. Türk Dil Kurumu gibi Türkçe öğretimi üzerine yoğunlaşan ve işin teorik tarafına yoğunlaşan bir kurum ihdas edilmesi önerisini dile getirdi.
Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. İbrahim GÜLTEKİN ile ev sahibi ve dönem başkanı Tiran New York Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan ERDEMİR sempozyumun sonunda kapanış konuşması yaptılar. ERDEMİR konuşmasında, sempozyumu çok önemsediklerini ve üniversite olarak Türkçe öğretimi ve Türkoloji çalışmalarına yönelik planlamalarda sempozyum sonuçlarını değerlendireceklerini ve sempozyumun ilgili kurumların desteğiyle paydaş üniversitelerin ev sahipliğinde ana konu Balkanlarda Türkçe ve Türkoloji olmak üzere farklı temalarda devam edeceğini ifade etti.
